عقده حقارت يا احساس كهتري در دسته اختلالات شخصيت قرار دارد. در واقع اين واژه برگرفته از يكي از نظريه هاي دانشمند معروف روانشناسي به نام آدلر است. حس حقارت يا خود كم بيني يك حس طبيعي است؛ اما وقتي تبديل به يك عقده مي‌شود؛ نياز به درمان و پيگيري دارد. اين افراد هيچ ارزشي براي خود قائل نيستند و خود را موجودي حقير مي‌دانند. اين احساسات بر روي برخود آنان بر ديگران هم تاثير خواهد داشت.

منبع: عقده حقارت | فرق عقده حقارت و احساس حقارت چيست

عقده حقارت

شخصيت ما پر از عقده‌هاي حل نشده‌اي است كه از كودكي همراه ما هستند يا به تازگي ايجاد شده اند. عقده حقارت يكي از اختلالات رفتاري يا شناختي است كه احتمالا در اثر عوامل زيادي ايجاد مي‌شود. اين عقده شامل احساس حقارت، افسردگي، به همراه كينه توزي دائمي است. اين اختلال معمولا در اقشاري كه از نظر اجتماعي و فرهنگي پايين تر هستند؛ بيشتر ديده مي‌شود.

علائم عقده حقارت

عقده حقارت فقط يك حس دروني نيست و بر روي رفتار فرد، خود را نشان مي‌دهد. علائم آن فقط محدود به حس خود كم بيني و حقارت نمي‌شود. اين عقده در كنار ديگر اختلالات طيف وسيعي از نشانه ها را شامل مي‌شود.

🔍 انزوا و گوشه گيري

كساني كه مبتلا به عقده حقارت هستند؛ خود را دوست نداشتني مي‌دانند و به مرور زمان از جمع فاصله مي‌گيرند. اين افراد به دليل كمبود اعتماد به نفس احساس مي‌كنند؛ ديگران همواره در حال تمسخر آنان هستند. از رقابتي كه با ديگران در ذهن خود دارند؛ فرار مي‌كنند. و به تنهايي پناه مي‌برند. همچنين اين افراد از قضاوت شدن واهمه دارند. افسردگي و اضطراب مداوم نيز حس گوشه گيري را تقويت مي‌كند.

🔍 انتقادپذير نيستند

اين افراد به شدت از مورد انتقاد واقع شدن توسط ديگران واهمه دارند. به دليل فقدان عزت نفس نمي‌توانند بر روي نقاط قوت وضعف خود به درستي تمركز كنند. به همين دليل از انتقاد مي‌ترسند. آن‌ها از اين كه كسي كمبودهايشان را گوشزد كند؛ فرار مي‌كنند. از طرف ديگر توانمندي هاي خود را به رسميت نمي‌شناسند و به ويژگي هاي خود نسبت نمي‌دهند. براي آشنايي با راه هاي افزايش انتقاد پذيري كليك كنيد.

🔍 تخريب ديگران

افرادي كه به خود اهميت نمي‌دهند؛ براي ديگران نيز ارزشي قائل نيستند. در واقع اتفاقي كه در گذشته خود تجربه كرده اند را حال براي شخص ديگري تكرار مي‌كنند. به اين معني كه اگر در گذشته قرباني تحقير و توهين از طرف ديگران شده اند؛ ديگران را هم مستحق اين رفتار مي‌دانند.

🔍 بي ارادگي

با كوچك ترين حرف يا پيشنهادي تحت تاثير ديگران قرار مي‌گيرند وهيچ اختياري از خود ندارند. معمولا در رابطه يا خانواده شخص ديگري براي آنان تصميم مي‌گيرد و به شدت دهن بين هستند. قدرت تصميم گيري حتي در مورد كوچك ترين مسائل را ندارند و همواره در مورد گذشته احساس گناه مي‌كنند.

🔍 بي مسئوليتي

حاضر نيستند مسئوليت موضوعات مهم را برعهده بگيرند؛ حتي اگر مربوط به خودشان باشد. معمولا در محل كار در رده هاي پايين تر كار مي‌كنند و در صورت سپردن وظيفه اي مهم تر به آن‌ها از زير بار آن در مي‌روند. در خانواده نيز در مواقع دشواري يا مشكلات خود را عقب مي‌كشند و دخالتي نمي‌كنند.

عقده حقارت به چه علت به وجود مي‌آيد؟

طبق نظريه آدلر، اين عقده در همه كودكان وجود دارد. اگر آنان نتوانند در مقابل والدين كنترلگر و مستبد از خود محافظت كنند؛ تا پايان عمر احساس نا لايقي و بي كفايتي خواهند كرد. شيوه فرزندپروري والدين نيز در اينجا بسيار موثر است. اطرافيان كودك هم مي‌توانند باعث تقويت عقده حقارت در كودكان شوند. 

▫️ضعف جسماني

اگر كودكي مبتلا به ضعف جسماني يا معلوليت باشد؛ براي پنهان كردن آن، دچار دردسر خواهد شد. همچنين هميشه ميان خود و همسالان ، اين تفاوت را حس مي‌كند. اگر فرد نتواند از پس اين احساسات برآيد يا آن‌ها را با كار ديگري جبران نكند؛ باعث حس انزوا و شرم در او خواهد شد و آينده او را تحت تاثير قرار خواهد داد.

▫️توجه بيش از حد والدين

در مقابل بي توجهي و ناديده گرفته شدن توسط والدين، نازپرورده كردن كودك نيز موجب بروز عقده حقارت مي‌شود. اين افراد احتمالا در كودكي هيچ چيزي كم نخواهند داشت؛ اما با ورود به دنياي بزرگسالي و با تجربه اولين ناكامي، دچار حس سرخوردگي مي‌شوند.

افراد چگونه به عقده حقارت واكنش نشان مي‌دهند؟

آدلر، معتقد است؛ افراد به سه شكل به عقده حقارت خود پاسخ مي‌دهند. عده اي آن را پذيرفته و در جهت بهبود آن تلاش مي‌كنند. دسته دوم با فكر كردن بيش از حد به اين موضوع دچار نشخوار فكري مي‌شوند و اختلالات رواني ديگر در آنها ايجاد مي‌شود. در آخرين دسته اين احساس به اوج خود مي‌رسد؛ در اين دسته، احساس حقارت تبديل به عقده حقارت مي‌شود. مدام به ديگران حسادت كرده وافكار منفي خود را فرافكني مي‌كنند. 

براي پيشگيري از بروز عقده حقارت بايد چه كرد؟

اگر اين عقده از دوران كودكي در درون همه ما وجود دارد، پس چطور مي‌توان جلوي آن را گرفت؟ براي همه ما پيش مي‌آيد كه گاهي احساس حقير بودن كنيم. ولي نبايد اجازه دهيم اين احساس ادامه پيدا كند. اتفاقا پذيرش همين موضوع كه همه افراد احساس ناكافي بودن را دارند؛ به مديريت احساسات ما كمك خواهد كرد.

◀️ افزايش اعتماد به نفس

خود را دوست بداريد. اگر خود را دوست داشته و تمام ويژگي هاي خوب و بد خود را بپذيريد؛ اطرافيان نيز، همين كار را خواهند كرد. عقده حقارت با افزايش اعتماد به نفس كم رنگ تر خواهد شد. گاهي براي پيشرفت و بيشتر تلاش كردن، به اين حس نياز داريم اما به اندازه. افزايش عتماد به نفس با كمك روانشناس امكان پذير است

◀️ معاشرت با دوستان

طبيعي است كه با وجود عقده حقارت از حضور در جمع بيزار باشيد. اما براي درمان اين اختلال نياز به حس تعلق به گروه داريد. اين گروه مي‌تواند دوستان يا خانواده باشند. براي مقابله با اين حس بيشتر از قبل با اطرافيان خود در ارتباط باشيد. با حس حمايت و دوست داشته شدن درمان حس حقارت آسان تر خواهد شد.

◀️ مراجعه به روانشناس

اگر هركدام از عقده ها يا تعارضات مراحل رشد درون ما، ماندگار شوند؛ براي حل كردن آن ها نياز به كمك  يك متخصص خواهيم داشت. روانشناس با روان درماني و آموزش راه هاي جرئت ورزي در گذر از اين مراحل موثر است. درمانگر به شما مي‌آموزد چگونه حس منفي نسبت به خود و ديگران را ازبين ببريد. از جمله متدهاي درماني موثر براي حل عقده حقارت روانكاوي ، روان پويشي، طرحواره درماني، شناختي رفتاري و … مي‌باشد.

سخن پاياني

اين نكته را فراموش نكنيد كه احساس ارزشمندي فارغ از ميزان هوش يا زيبايي شماست. بدون در نظر گرفتن توانمندي يا عملكردتان، به خود اهميت دهيد. اتفاقات تلخ و شرايط دشوار براي همه وجود دارند و نكته مهم پيدا كردن راه حل و گذر از اين مرحله است. اگر والدين در شما باعث تشديد عقده حقارت شده اند؛ شما اين چرخه را بشكنيد و با كمك گرفتن از يك مشاور از اين دوران گذر كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه عقده حقارت مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360 و يا از طريق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.

سوالات متداول